Za čistiju Moraču, zdraviju Podgoricu i sigurniju budućnost

Novo postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda gradi se kako bi Podgorica dobila moderan, efikasan i bezbjedan sistem, koji štiti zdravlje ljudi, čuva rijeku Moraču, Skadarsko jezero i ispunjava savremene ekološke standarde. 

Nosioci projekta su Glavni grad i Vodovod i kanalizacija d.o.o. Podgorica. Konsultant za sprovođenje projekta je konsultantska kuća “Fichtner Water and Transport GmbH”, Štutgart (Njemačka). 

Sve što treba da znate o novom postrojenju za prečišćavanje otpadnih voda

Gdje će se nalaziti novo postrojenje i koliko je udaljeno od naselja?

Izgradnja novog sistema za prečišćavanje otpadnih voda (SPOV), kao državnog objekta od opšteg interesa, planirana je na namjenskoj urbanističkoj parceli površine 13 hektara, unutar industrijske zone Kombinata aluminijuma Podgorica (KAP). Lokacija se nalazi između kompleksa KAP-a i lokalne saobraćajnice koja spaja naselja Dajbabe i Botun, na katastarskim parcelama u vlasništvu Glavnog grada.

Udaljenosti objekata od budućeg SPOV - a

Industrijska zona:

1. L=141m - urušena kuća

2. L=241m - kuća u izgradnji bez privedene namjene za stanovanje

3. L=338m - kuća nije uknjižena

4. L=369m - kuća nije uknjižena

5. L=439m - kuća uknjižena bez tereta i ograničenja

6. L=499m - kuća uknjižena bez tereta i ograničenja

Van industrijske zone:

7. L=696m - kuća nije uknjižena

8. L=729m - kuća uknjižena sa teretom uzurpacije zemljišta

9. L=847m - kuća uknjižena sa teretom objekat nema dozvolu

10. L=1384m - udaljenost od jezgra naselja “Botun”

Da li će iz novog postrojenja dolaziti neprijatni mirisi?

Ne. Sistem je projektovan tako da se eliminiše svaka mogućnost širenja mirisa.

Postrojenje funkcioniše kao zatvoren sistem, što znači da otpadne vode, mulj i svi procesi tretmana ne dolaze u kontakt sa spoljašnjim vazduhom.

Kako se sprečava širenje mirisa?

• Zatvoreni digestori - proces obrade mulja odvija se u hermetički zatvorenim komorama bez prisustva kiseonika;

• Zatvorene hale za prijem i obradu mulja, sa sistemima za usisavanje vazduha;

• Sav vazduh iz postrojenja usisava se i tretira pomoću:
  
  

• biofiltera (prirodni filteri koji koriste mikroorganizme za neutralizaciju gasova),

• i hemijske neutralizacije (za dodatno uklanjanje gasova neprijatnog mirisa, poput H₂S - vodonik-sulfida).
  
  

• Kontinualna kontrola kvaliteta vazduha i sistema ventilacije.

Dakle, zahvaljujući ovim mjerama, nema isparenja, nema otvorenog skladištenja mulja, niti emisija koje bi se osjetile van postrojenja.

Šta se dešava sa kanalizacionim muljem? 

Kanalizacioni mulj nastaje kao nusproizvod u procesu prečišćavanja otpadnih voda. Sadrži organsku materiju, mikroorganizme, teške metale i druge zagađujuće materije. Ako se ne obrađuje pravilno, može predstavljati ozbiljan ekološki i zdravstveni rizik - za zemljište, vodotokove i kvalitet vazduha. Zato je njegovo zbrinjavanje jedno od ključnih pitanja kada govorimo o upravljanju otpadnim vodama.  

Detaljno objašnjenje svakog koraka, sa opisima procesa i zaštitnih mjera pročitajte u blog postu: Tretman i spaljivanje mulja: ekološko rješenje ili nova prijetnja?

Koliki je rizik od akcidenta u radu budućeg sistema?

Rizik je vrlo mali, imajući u vidu tehnička i tehnološka rješenja koja će biti primjenjena te uzimajući u obzir da su esktremne akcidentne situacije, koje bi mogle izazvati ozbiljnije rizike, izuzetno rijetke.  

Postrojenje je projektovano uz visok stepen fleksibilnosti i pouzdanosti njegovih različitih komponenti i procesa prečišćavanja. Projektovana je dovoljna količina rezervne opreme kada su u pitanju sve relevantne komponente za tretman vode i mulja, kao i glavna oprema neophodna za snabdijevanje električnom energijom i kontrolu rada postrojenja, tako da postrojenje i dalje može raditi na zadovoljavajućem nivou u slučaju kada je neka komponenta ili uređaj van funkcije zbog održavanja ili akcidenta.

Sistem je projektovan sa više nivoa zaštite:

• Prilagođen i za vršna opterećenja mulja
• Kontinuirano automatsko praćenje rada sistema
• Zatvorene i kontrolisane linije za vodu, gas i mulj
• Bajpas linije i sigurnosni prelivi  za vanredne situacije
• Senzori i alarmi za ranu detekciju kvarova
• Sistemi za automatsko isključivanje (emergency shut-down)
• Biofilteri i hemijska neutralizacija mirisa
• Monitoring emisija gasova u realnom vremenu (2 nivoa)
• Rezervna napajanja (agregati i UPS sistemi)
• Redovno održavanje i revizija opreme
• Zeleni pojas za zaštitu od buke, mirisa i vizuelnog uticaja

A ako ipak dođe do akcidenta, sistem je spreman za brzu i efikasnu reakciju: 

• Aktivira se unaprijed definisan plan za vanredne situacije, koji pokriva sve dijelove sistema: tretman voda, gasova i mulja;

• Automatski se uključuju zaštitni mehanizmi: zatvaranje ventila, preusmjeravanje toka vode, zaustavljanje spaljivanja, neutralizacija emisija;

• Aktivira se bajpas sistem kojim se u slučaju otpadna voda preusmjerava na recipijent, uz napomenu da će voda i u ovom slučaju biti prečišćena u mjeri koja je u skladu sa zakonom definisanim parametrima, odnosno neće dovesti do zagađenja rijeke Morače.

Dakle, sistem je siguran i višestruko zaštićen, akcidenti su malo vjerovatni. A i ako se dese - odgovor je spreman!

Postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda ≠ kolektor

Često u  medijima čujemo da se poistovjećuju termini prostrojenje za prečišćavanje otpadnih voda i kolektor, međutim, to su potpuno odvojene stavri, jedino su im zajedničke otpadne vode. 

Sam kolektorski sistem je zapravo kanalizacioni sistem koji obuhvata sistem cijevi i kanala putem kojih se sakupljaju i odvode te otpadne vode do samog postrojenja.

Dok sama postrojenja otpadnih voda predstavljaju zasebne sisteme koji se sastoje od objekata uređaja u sklopu kojih se ta otpadna voda prečišćava primjenom različitih postupaka.

Zašto stari sistem više ne može da odgovori na potrebe Podgorice?

Gotovo 50 godina nakon izgradnje, ključni elementi postojećeg Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (PPOV) u Podgorici - primarni i sekundarni digestor nalaze se na granici konstruktivne izdržljivosti.

Tokom posljednjeg pregleda u novembru 2024. zabilježena su brojna oštećenja - od mrežastih i radijalnih pukotina na krovnim pločama, preko dotrajale hidroizolacije i korozije armature, do prodora vode i prisustva kalcifikacije duž zidova. 

Takođe, postojeći sistem za prečišćavanje otpadnih voda u Podgorici projektovan je za 55.000 stanovnika. Danas ih je više od 180.000.

Rezultat je da je sistem preopterećen, da Morača prima preveliku količinu otpadnih voda, često bez adekvatnog tretmana, a zdravlje ljudi i prirode je pod stalnim rizikom.

Šta ako ne izgradimo novi sistem? 

Bez savremenog sistema za prečišćavanje otpadnih voda, posljedice se šire daleko izvan kanalizacione mreže. Morača ostaje trajno zagađena, a zagađenje se prenosi i na Skadarsko jezero - jedno od najznačajnijih prirodnih bogatstava Crne Gore. Podzemne vode ostaju nezaštićene, što direktno ugrožava kvalitet pijaće vode i zdravlje ljudi. Dugoročno, trpe vodeni i kopneni ekosistemi, a svakodnevni život u Podgorici postaje manje bezbjedan, manje zdrav i manje dostojanstven.

Zato izgradnja novog sistema nije samo infrastrukturni projekat. To je ulaganje u zdravlje, zaštitu prirode i bolji kvalitet života.

U Turskoj ispitani ključni djelovi sistema za novo postrojenje

Predstavnici podgoričkog Vodovoda i kanalizacije, zajedno sa inženjerima nadzora, boravili su početkom septembra u fabrici Astim u Istanbulu, gdje su testirali četiri mikro-disk filtera. Ovi filteri, sa tačnošću od 20 mikrona i kapacitetom od 1 067 m³/h po komadu, služiće za prečišćavanje otpadne vode nakon biološkog tretmana - takođe uz pripremu za UV dezinfekciju i bezbjedan ispuštaj u rijeku Moraču. 

Za vrijeme posjete su obišli i postrojenje u Atakoyu koje obrađuje više od 640 000 m³ dnevno bez neprijatnih mirisa, što dodatno potvrđuje da budući sistem u Podgorici koristi provjerene tehnologije i zadovoljava najviše ekološke standarde.

Šta o projektu kažu stručnjaci? 

Ono što je izuzetno važno je da su to najvažniji ekološki infrastrukturni projekti, posebno za Crnu Goru, jer na taj način možemo postići i održivi razvoj gradova i zaštitu životne sredine i zaštitu javnog zdravlja.

Prof. dr Milena Tadić, Metalurško-tehnološki fakultet UC

—

Ovo je jedna potreba ne samo Podgorice, već i same opštine Zeta. Sve te otpadne vode koje ne uspije ovaj kolektor, a to je ogromnu većinu, da preradi, završavaju u rijeci Morači. Imali smo priliku da vidimo i svojim očima, a i putem medija, kako to izgleda. Ako završe u rijeku Moraču, one završe i u Skadarsko jezero i u Jadransko more. Samim tim to nije samo problem Podgoričana, već i dobrog dijela Crne Gore.

Doc. dr Duško Vujačić, Filozofski i Fakultet za turizam i hotelijerstvo UCG

—

Po meni je, naravno, civilizacijski iskorak za mnoga mjesta na Balkanu da imamo pogone za preradu otpadnih voda. I u Crnoj Gori naravno je prioritetno da najveći grad dobije takav jedan pogon.

Prof. dr Ivan Samardžić, Geografski fakultet Univerziteta u Beogradu

—

Ključni sociološki problem ovdje je potpuno asimetričan odnos, da ne kažem kolizija između naučnih znanja koje ovdje slušamo, i populizma koji je danas dominantan u Crnoj Gori. Posljedice koje će se osjećati decenijama na prostoru Podgorice, Zete, pa i istog tog Botuna će sigurno biti nezamislivo loše u odnosu na ono što imamo danas i na ono što bi trebali objeručke da prihvatimo jer imamo konsenzus ljudi koji su apsolutno verzirani za ovu oblast i za ovu temu.

Prof. dr Rade Šarović, Filozofski fakultet UCG